5 – Hver er hvað í kvikmyndagerð? #FilmLiteracy

Fyrir almennan áhorfanda, sem aðeins upplifir afurð kvikmyndagerðar (kvikmyndina sjálfa) sem tilbúna vöru, er erfitt að gera sér grein fyrir vinnunni sem liggur að baki og þeim fjölda manns sem kemur að kvikmyndagerð.

Ameríski kvikmyndaleikstjórinn George Stevens orðaði það einu sinni svo að vinnan við kvikmyndagerð væri svipuð því að ,,reyna að stjórna umferð og skrifa ljóð samtímis”. Með öðrum orðum, kvikmyndin sem er afrakstur vinnunnar er hugsanlega listaverk eða afþreyingarefni, en til að ljúka vinnunni við hana þarf kvikmyndagerðarmaðurinn að hafa nægan tíma, búa yfir þolinmæði og oftast nær hafa aðgang að fjölda fólks sem hann vinnur með. Eins og hinn frábæri kvikmyndaleikstjóri Orson Welles sagði, ,,rithöfundur þarf penna, málari þarf pensil, en kvikmyndagerðarmaður þarf heilan her”.

Þessi her er kallaður kvikmyndatökulið (film crew). Það er afar misjafnt hversu fjölmennt og  hvernig samsett liðið er, og fer eftir umfangi kvikmyndarinnar og hversu mikið fjármagn hún hefur hlotið.

Leikstjórinn er ekki alltaf innan um tökuliðið. Hann ber ábyrgð á skapandi þáttum kvikmyndarinnar, ræður efnistökum og flæði á söguþræði hennar, sömuleiðis stjórnar hann leikendum, skipuleggur og velur tökustaði og sér um tæknileg smáatriði eins og staðsetningu kvikmyndatökuvéla. Samt sem áður eru leikstjórar ekki einráðir um kvikmyndina. Þeir eru í raun undir valdi framleiðenda. Á þessu eru nokkrar undantekningar: Leikstjórar sem ráða endanlegri útgáfu (the final cut privilege). Þeir ákveða endanlega útgáfu kvikmyndarinnar. Í dag hafa aðeins örfáir leikstjórar eins og Steven Spielberg og James Cameron slíkt vald.

Hlutverk framleiðenda er að skapa góðar aðstæður til kvikmyndagerðar. Þeir eru hvatamenn verkefna, finna fjármagn, ráða starfsfólk og taka þátt á öllum stigum framleiðslunnar, allt frá fyrstu hugmynd til dreifingar myndarinnar. Framleiðendur starfa yfirleitt undir miklu álagi, þeir þurfa að tryggja að kvikmynd sé kláruð á réttum tíma og að ekki sé farið fram úr fjárhagsáætlun.

Starfi kvikmyndatökuliðsins er skipt í þrjá hluta: forvinnslu, framleiðslu og eftirvinnslu.

Á forvinnslustigi er hvert skref í gerð kvikmyndarinnar skipulagt. Þegar kvikmyndahandritið er tilbúið, þarf leikstjórinn að reyna að breyta orðum í myndir. Það er fyrst gert á pappír, með aðstoð myndskreytenda sem setja fram atriðin úr handritinu í formi söguborðs. Í forvinnslu finnur líka sá sem sér um hlutverkaval með aðstoð leikstjórans, leikara í hlutverk myndarinnar.

Þegar forvinnslu kvikmyndar er lokið, tekur framleiðsluferli hennar við. Stór hópur fólks kemur að framleiðslu kvikmyndar, og vinnur á tökustað. Þau lið sem eru í lykilhlutverki sjá um kvikmyndatöku og lýsingu, venjulega undir stjórn kvikmyndatökumanns, sem ákveður útlit myndarinnar, lýsinguna sem á að nota, rammar inn skotin og ákveður tegund kvikmyndatökuvéla og lýsingar.

Listræn deild, ásamt leikstjóra kvikmyndarinnar og kvikmyndatökumanninum, sér um myndræna útfærslu, en framleiðsluhönnuður ber ábyrgð á útliti sviðsmyndar, búninga og förðunar.

Þegar búið er að taka upp kvikmynd, það er þegar framleiðsluferli lýkur, hefst eftirvinnslan og henni stjórnar yfirmaður eftirvinnslu. Klipparinn er þá í aðalhlutverki, hann sér um að tengja saman mismunandi skot í samhangandi kvikmynd með aðstoð leikstjórans. Ásamt klipparanum og hans liði, felur eftirvinnslan líka í sér hljóðvinnslu, tæknibrellur og hreyfimyndagerð.

Þegar kvikmyndin er loks tilbúin, er kominn tími til að sýna hana, þar með hefst dreifing kvikmyndarinnar. Það þarf að markaðssetja hana, kynna hana og gera hana aðgengilega fyrir sýningar í kvikmyndahúsum, og/eða í sjónvarpi, fyrir mynddiska, VOD, streymi og svo framvegis.

Framleiðandi: University of Roehampton http://www.roehampton.ac.uk/home/
Lesarar: Þórunn Hjartardóttir, Hafþór Ragnarsson
Tònilist: Bensound – Brazilsamba (Composed and performed by Bensound http://www.bensound.com)